Opvolging in het familiebedrijf; een familiestatuut biedt voordelen

Veelal blijkt dat ondernemers hun opvolging in het familiebedrijf niet goed geregeld hebben. Een goede voorbereiding is noodzakelijk, juist omdat dit ruzies, onbegrip kan voorkomen en zorgt voor continuering van de onderneming.

Wat is een familiebedrijf?
Doorgaans hebben onderzoekers moeite met de toekenning van het stempel 'familiebedrijf'. De afgelopen jaren is veel aan de exacte definitie gesleuteld. Een nu veel gebruikte omschrijving is die van Roberto Flören, hoogleraar aan de Universiteit Nyenrode (2002). In zijn optiek is een bedrijf een familiebedrijf als het aan minstens twee van de volgende criteria voldoet:

Meer dan 50% van de onderneming is in handen van één familie;

Eén familie heeft beslissende invloed op de bedrijfsstrategie of op opvolgingsbeslissingen;

Een meerderheid of ten minste twee leden van de ondernemingsleiding zijn afkomstig uit één familie.

Flören vult zijn definitie verder aan met de opmerking dat indien een bedrijf minder dan tien jaar geleden is opgericht, tenminste één familielid van de directeur behoort werkzaam zijn binnen de onderneming of heeft een deel in eigendom.

Hoe bepaal je de opvolging? De dagelijkse leiding overdragen is niet eenvoudig als je al jarenlang de touwtjes in handen hebt en het bedrijf als een kind beschouwt dat je hebt grootgebracht. Emoties spelen een grote rol bij het afscheid. De nieuwe generatie heeft in de regel zijn eigen ideeën over de bedrijfsvoering en de doelstellingen. Dit uit zich onder andere in een andere stijl van leiding geven. De vragen die je jezelf kunt stellen bij de opvolging in de leiding: • Kan/wil een van de kinderen of neven/nichten de zaak overnemen? • Heeft de beoogde opvolger de juiste kwaliteiten? • Is een buitenstaander niet beter voor het bedrijf? Houd wel rekening met emoties en pas op voor familieblindheid. Ga dus goed na of de beoogde opvolger ook de benodigde competenties in huis heeft. Ondernemerschap is niet erfelijk. En niet onbelangrijk: liggen de ambities van de beoogde opvolger wel binnen het familiebedrijf? Want het is zowel voor de vader/moeder als voor het kind erg frustrerend als de onderneming na de overdracht in een vrije val terecht komt. En hoe moet je handelen als er meerdere kinderen in het bedrijf werken en deze in principe allemaal geschikte opvolgers zijn?

Opvolging buiten de familiekring
Blijf open staan voor kandidaten van buiten de familiekring. Binnen familiebedrijven is het belangrijk dat niet-familieleden eerlijke verantwoordelijkheden en kansen worden geboden die in overeenstemming zijn met hun capaciteiten. Probeer zo nodig de opvolging in de leiding te scheiden van de opvolging in eigendom. Bij de opvolging moet rekening worden gehouden met de wettelijke regelingen van het erfrecht en het huwelijksvermogensrecht.

Familiestatuut
De leiding overdragen aan je kinderen is niet heel eenvoudig. Je kunt dit soepel laten verlopen door een familiestatuut op te stellen. Zo’n statuut is de uitkomst van gesprekken met de ondernemer en de familie. Het doel hiervan is iedereen op één lijn te krijgen over belangrijke zaken rondom de onderneming en het opgebouwde vermogen. Dit legt een fundament voor bedrijfscontinuïteit. Het gaat dan bijvoorbeeld om de wensen van de ondernemer en eigendom- en zeggenschapsverhoudingen. Iedere ondernemer heeft daar zijn eigen ideeën over, maar spreekt die niet altijd uit omdat hij of zij onderlinge conflicten vreest. Het overleg schept dan vooral duidelijkheid.

Begeleiding
Als een ondernemer zo’n statuut met zijn familie opstelt, is het belangrijk te laten begeleiden door een extern persoon. Bij het opstellen van het familiestatuut worden de potentiele conflicten ook benoemd. De oudere generatie ondernemers is gewend het opgebouwde vermogen in de onderneming flexibel in bv en privé in te zetten voor bijvoorbeeld investeringen. De volgende generatie, meestal met uiteenlopende belangen en voorkeuren, heeft hier nog geen standpunt over ingenomen.

Toch conflicten? Het familiestatuut biedt houvast
Een rechter zal de oorspronkelijke intentie van de ondernemer laten meewegen bij conflicten. Belangrijk is dat een en ander getoetst wordt. In de loop der jaren zijn vaak fiscale constructies bedacht of wijzigingen in de structuur aangebracht. Het familiestatuut laat zien welke intentie de ondernemer had. De kans is dan veel groter dat de volgende generatie deze zal voortzetten.

Laat je begeleiden door een externe partij
Door een familiestatuut op te stellen worden intenties van de ondernemers duidelijker. De afspraken worden met de familie samen vastgelegd. Het belangrijkste is het voorkomen van problemen en geschillen. Dit is makkelijker onder begeleiding van een externe partij, die kunnen namelijk lastige onderwerpen bespreekbaar maken. De wensen worden bekrachtigd door de officiële documenten als een testament. Tot slot worden de afspraken getoetst op de ontwikkelingen in de familie. Het Familiestatuut is de basis voor het in goede harmonie voortbestaan van het familiebedrijf en de familierelaties.

Bronnen:
- FD 21 juli 2012
- http://www.dezaak.nl/opvolging-in-het-familiebedrijf-1708302.html